Çocuklarda ve ergenlerde idrar ve dışkı kaçırma, çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir ve çocuğun yaşına, gelişim düzeyine ve sağlık durumuna bağlı olarak farklılık gösterebilir. Fakat dışkı ve idrar kaçırmalarında yapılması gereken ilk şey söz konusu kaçırmanın fizyolojik (tıbbi) bir sebebinin olup olmadığını tespit etmektir. Bu nedenle çocuklarda öncelikle çocuk doktoruyla görüşülüp fizyolojik bir sebebinin olmadığı tespit edildikten sonra psikolojik sebeplere bakılır.
Beş yaşından sonra kişinin istemli veya istemsiz olarak elbisesine veya yatağına idrar yapması enüresiz, dört yaşından sonra uygunsuz yerlere dışkı kaçırması ise enkopresiz olarak adlandırılır.
Enüresiz (idrar kaçırma)
Enürezis, çocuklarda gece yatağı ıslatma olarak da bilinen bir durumdur. Bu durum, 5 yaşından büyük çocuklarda gece idrar kaçırma olarak tanımlanır ve çocuğun istemsiz olarak uyku sırasında idrarını yapmasıdır. Enürezis, altta yatan çeşitli nedenlere bağlı olarak ortaya çıkabilir ve fizyolojik, psikolojik veya sosyal faktörlerden etkilenebilir.
Enürezis, primer ve sekonder enürezis olmak üzere iki türe ayrılabilir:
1. Primer Enürezis: Çocuk, hiçbir zaman gece kuru kalma dönemini yaşanmamıştır. Yani, çocuk bebeklik döneminden itibaren gece altını ıslatmaktadır.
2. Sekonder Enürezis: Çocuk, en az altı ay süreyle gece kuru kalmıştır, ancak daha sonra yeniden gece idrar kaçırmaya başlamıştır. Bu durum, çocuğun daha önce kazandığı mesane kontrolünü kaybetmesiyle ortaya çıkabilir ve altta yatan nedenlere bağlı olarak gelişebilir.
Enüzerizisin yaygın nedenlerden bazıları:
1. Gelişimsel Faktörler: Bazı çocuklar, mesane kontrolünü sağlama sürecinde gecikebilirler. Mesane kapasitesi, geceleyin idrar üretimini tolere edecek kadar büyümeden önce, bazı çocuklar hala gece altını ıslatabilirler.
2. Genetik Yatkınlık: Enürezis, aile geçmişinde altını ıslatma öyküsü olan çocuklarda daha yaygın görülme eğilimindedir. Aile üyelerinde enürezis öyküsü olan çocuklar, bu durumu geliştirme riski altında olabilirler.
3. Fizyolojik Faktörler: Mesane kontrolünde rol oynayan hormonların düzensiz salınımı veya geceleyin mesane kapasitesinin azalması gibi fizyolojik faktörler, enürezise katkıda bulunabilir.
4. Uyku Faktörleri: Bazı çocuklar, uykuları boyunca mesane uyarılarını normal şekilde algılamama eğiliminde olabilirler. Bu, mesane tamamen dolu olduğunda bile uyanamamalarına ve idrarlarını tutamamalarına neden olabilir.
5. Psikososyal Faktörler: Stres, anksiyete, depresyon gibi duygusal zorluklar veya büyük yaşam değişiklikleri (örneğin, aile içi sorunlar, taşınma, okul değişikliği) enürezis riskini artırabilir.
6. Fiziksel Faktörler: İdrar yolu enfeksiyonları, kabızlık gibi altta yatan tıbbi durumlar, mesane kontrolünün kaybına veya idrar kaçırmaya neden olabilir.
Bu faktörlerden biri veya birkaçı bir araya gelerek enürezise yol açabilir. Ancak, her çocuk farklıdır ve enürezisin belirtileri ve nedenleri bireysel olarak değişebilir.
Tedavi Türleri: Altta yatan nedenlere ve çocuğun bireysel durumuna bağlı olarak değişebilir. Tedavi, davranış terapisi, ilaçlar, mesane egzersizleri, mesane eğitimi ve uygun hijyen önlemlerini içerebilir. Ayrıca, aileye destek sağlamak ve çocuğa olumlu bir ortam sunmak da önemlidir. Eğer enürezis çocuğun günlük yaşamını etkiliyorsa veya altta yatan ciddi bir sağlık sorununa işaret ediyorsa, bir çocuk doktoruna veya pediatrik üroloji uzmanına başvurulması önemlidir.
Enkopresiz (Dışkı Kaçırma)
Enkoprezis, çocuklarda dışkı kaçırma olarak bilinen bir durumdur. Bu durumda, çocuk istemsiz olarak dışkısını kontrol edemez ve istenmeyen dışkı kaçırma meydana gelir. Enkoprezis genellikle 4 yaşından sonra ortaya çıkar ve çocuğun normal dışkılama kontrolünü kazandıktan sonra yeniden oluşabilir.
Enkoprezisin birkaç yaygın nedeni vardır:
Enkoprezis, psikolojik ve fizyolojik etmenlerin bir araya gelmesi sonucu ortaya çıkabilen bir durumdur. Bu durum, çocukların ve ailelerinin yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir ve genellikle hem çocukta hem de ailesinde stres, utanma ve endişe yaratabilir.
1. Duygusal Faktörler: Enkoprezis genellikle stres, anksiyete, depresyon gibi duygusal zorluklarla ilişkilendirilir. Özellikle çocuklar, dışkı kaçırma yaşadıklarında utanç, korku ve özsaygı eksikliği gibi duygusal tepkiler gösterebilirler.
2. Sosyal Etkiler: Enkoprezis, çocuğun sosyal etkileşimlerini ve aktivitelerini kısıtlayabilir. Okulda, arkadaşlar arasında ve diğer sosyal ortamlarda yaşanabilecek utanç ve aşağılanma duyguları çocuğun sosyal gelişimini etkileyebilir.
3. Aile Dinamikleri: Enkoprezis, aile içinde stres ve gerginliğe yol açabilir. Ebeveynler, çocuklarının bu durumuyla nasıl başa çıkacaklarını bilemeyebilirler ve kendilerini suçlu veya yetersiz hissedebilirler. Bu durum, aile içi iletişimi ve ilişkileri etkileyebilir.
4. Psikososyal Etkiler: Enkoprezis, çocuğun kendine güvenini ve sosyal becerilerini olumsuz etkileyebilir. Ayrıca, uzun süreli enkoprezis yaşayan çocuklar, depresyon, anksiyete ve diğer psikolojik sorunlarla da karşılaşabilirler.
Tedavi Yöntemleri:
Enkoprezis tedavisinde psikolojik yaklaşımların yanı sıra fizyolojik ve davranışsal yöntemler de kullanılabilir.
1. Davranış Terapisi: Davranış terapisi, çocuğun bağırsak kontrolünü geliştirmesine yardımcı olabilir. Dışkılama rutinlerinin düzenlenmesi gibi teknikler kullanılabilir. Ayrıca, çocukla birlikte tuvalet alışkanlıklarını gözden geçirmek ve uygun dışkılama alışkanlıklarını teşvik etmek önemlidir.
2. Diyet ve Sıvı Düzenlemesi: Kabızlık gibi dışkı kaçırmanın altında yatan fizyolojik nedenleri ele almak için diyet ve sıvı düzenlemesi önemlidir. Lifli gıdaların ve bol suyun tüketilmesi, düzenli dışkılama için faydalı olabilir.
3. Psikoterapi: Enkoprezis genellikle duygusal zorluklarla ilişkilendirildiğinden, psikoterapi veya danışmanlık faydalı olabilir. Çocuk, dışkı kaçırma ile ilişkili duygusal zorlukları ve stresi ele alabilir ve daha sağlıklı başa çıkma stratejileri öğrenebilir.
4. Aile Terapisi: Enkoprezis, aile içi dinamikleri de etkileyebilir. Aile terapisi, ebeveynlere çocuğun dışkı kaçırma sorunuyla nasıl başa çıkacaklarını öğretebilir ve aile içi iletişimi güçlendirebilir.
5. İlaç Tedavisi: Bazı durumlarda, enkoprezis tedavisinde ilaçlar da kullanılabilir. Kabızlık veya rektal ağrıyı azaltmak için laksatifler veya rektal süpozituvarlar reçete edilebilir.
Her çocuk farklı olduğu için, tedavi yaklaşımı bireysel ihtiyaçlara ve duruma bağlı olarak değişebilir. En uygun tedavi planını belirlemek için bir çocuk doktoruna veya pediatrik psikoloji uzmanına danışmak önemlidir. Uzman, çocuğu değerlendirir ve en etkili tedavi seçeneklerini önerir. Ayrıca, tedavi sürecinde aileye destek sağlamak ve çocuğun duygusal ihtiyaçlarını karşılamak da önemlidir.